Remont najstarszego zabytku w mieście

Limanowa. Nieuchronnie dobiega końca częściowy remont dworu Marsów w Limanowej, stanowiącego obecnie siedzibę Muzeum Regionalnego Ziemi Limanowskiej. Stojący w parku miejskim (dawnym ogrodzie dworskim) budynek jest najstarszym zachowanym i jednym z najważniejszych zabytkowych obiektów w Limanowej.

Historia starowiejskiego dworu prawdopodobnie sięga 2 poł. XV w., kiedy w źródłach pojawiają się informacje zarówno o Villa Antiqua – Starej Wsi, jak i o wsi Ilmanova. Dobra te znajdowały się w posiadaniu Słupskich herbu Drużyna, których centrum administracyjne znajdowało się przypuszczalnie w dolinie Tarnawki. Wobec braku badań archeologicznych i architektonicznych współczesnego dworu i jego lokalizacji, nie da się jednoznacznie stwierdzić czy istniało w tym miejscu późnośredniowieczne założenie obronne.

Wzmianki o dworze występują od XVI w., natomiast obecny modrzewiowy budynek dworski powstał przypuszczalnie na przełomie XVIII/XIX w. Za najstarszą zachowaną część uznaje się skrzydło zachodnie – z kamiennymi ścianami i podpiwniczone. Na osi ściany frontowej znajduje się otwarty ganek – typowy dla dworków szlacheckich - o formach klasycystycznych, wsparty na czterech oktagonalnych filarach. Ganek zwieńczony jest tympanonem, ujętym w esownice, na którego stropie znajdował się pokój mieszkalny. Wpływy secesji wyraźne są w falistych spływach mansardki. Dwór nakryty jest dachem polskim, łamanym, pierwotnie pokrytym gontem – obecnie dachówką ceramiczną, ozdobionym drewnianym lukarnami, wykonanymi przez Szymona Wrońskiego. Antoni Józef Mars dokonując przebudowy założenia w 2 poł. XIX w. wzniósł prawdopodobnie wschodnie skrzydło, zakończone drewnianą werandą o cechach secesyjnych, spełniającą funkcje wypoczynkowe. Na zapleczu dworu widoczny jest prosty ryzalit z trójkątnym tympanonem, połączony niegdyś ze wspomnianym skrzydłem przeszkloną werandą, dobudowaną w XX w.

Układ pomieszczeń był amfiladowy. W latach 30. XX w. na parterze znajdowało się 12 pokoi: w środku znajdował się obszerny salon, następnie na zachód jadalnia, spiżarnia, kuchnia, pokoje służby, od strony południowej sypialnia i pokój bilardowy, w części wschodniej umiejscowione były dwa pokoje gościnne (oraz pokój werandowy). Na piętrze zlokalizowano dwa pomieszczenia mieszkalne. Urządzenie wewnętrzne dworu zmieniało się na przestrzeni lat. Niektóre przekazy wspominają o wyposażeniu pokoi w mahoniowe meble w stylu empire, natomiast jadalnia była umeblowana w stylu gdańskim. Znajdujące się obecnie w muzeum wyposażenie salonu pochodzące z 2 poł. XIX w. w stylu biedermeier, zostało ucharakteryzowane na francuski styl Ludwik Filip.

Czasowe zamknięcie ulic Nadwaga, otyłość i szkoła

Po upaństwowieniu majątku Marsów w 1945 r. dwór często zmieniał właścicieli i wygląd. Znajdował się tu internat szkoły leśnej, biura i mieszkania Państwowego Ośrodka Maszynowego, sztab wojskowy, Urząd Stanu Cywilnego, Limanowski Dom Kultury a ostatecznie Muzeum Regionalne Ziemi Limanowskiej. Każda instytucja dostosowywała wewnętrzny układ pomieszczeń do własnych wymogów, bezpowrotnie niszcząc jego pierwotny charakter, a także wyposażenie. W latach 60. XX w. likwidacji uległa secesyjna weranda, natomiast w okresie późniejszym salon rozbudowano w kierunku zachodnim, poszerzając jednocześnie ryzalit.

Ostatni remont generalny budynek przechodził na początku lat 90. XX w. - nie zatrzymał on jednak degradacji substancji zabytkowej, dlatego też obecnie przeprowadzana jest wymiana poszycia dachowego, z zastosowaniem historycznej marsylskiej dachówki ceramicznej angobowanej, wymiana rynien i spustów, a także wykonanie izolacji dachu, która w przyszłości pozwoli na adaptację poddasza na cele muzealne. Inwestycję mającą na celu zabezpieczenie cennych zbiorów muzealnych, a także powstrzymanie dalszego niszczenia zabytkowego dworu, realizuje Muzeum Regionalne Ziemi Limanowskiej w ramach projektu „Limanowa i Kieżmark – magdeburskie miasta na polsko-słowackim szlaku handlowym” dofinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz budżetu państwa za pośrednictwem Związku Euroregion „Tatry”, o łącznej wartości 135583,52 €. Muzealnicy starają się ponadto o dalsze środki zewnętrzne na rekonstrukcję secesyjnej werandy, która stanowiła w przeszłości zakończenie wschodniego skrzydła dworu – projekt „In partibus artem – szlacheckie wymiary sztuki na polsko-słowackim pograniczu” o wartości 69225,63 € pomyślnie przeszedł proces oceny formalnej i jeżeli ocena jakościowa wniosku także okaże się pozytywna to odtwarzanie przestrzeni historycznej z pocz. XX w. rozpocznie się już na początku przyszłego roku. 

(Autor: Muzeum Regionalne Ziemi Limanowskiej)