Kto wierzy w teorie spiskowe? Najczęściej radykałowie: z lewa i z prawa
Ludzie o radykalnych poglądach - zarówno z prawej, jak i lewej strony sceny politycznej - częściej niż inni wierzą w teorie spiskowe. Szczególnie, jeśli popierają partię, która nie jest u władzy - wynika z dużych badań prowadzonych w 26 państwach.
Ludzie o mentalności spiskowej są bardziej skłonni sądzić choćby to, że światem rządzą tajne organizacje, że politycy są sterowani z zewnątrz i realizują niejawne interesy, i że przed opinią publiczną ukrywane są ważne zdarzenia, dziejące się na świecie. W międzynarodowym badaniu sprawdzano, jak gotowość do wiary w teorie spiskowe ma się do orientacji politycznej.
Badania, które opisano w "Nature Human Behavior", przeprowadzono na ogromnej próbie (ponad 100 tys. osób) z 26 krajów - głównie Europy, ale również Brazylii, Izraela, Turcji (były to badania m.in. w ramach Kompasu Wyborczego, a w Polsce w ramach Polskiego Sondażu Uprzedzeń prowadzonego w Centrum Badań nad Uprzedzeniami przy Wydziale Psychologii UW).
"Zarówno zwolennicy radykalnego konserwatyzmu, jak i zdecydowani lewicowcy wyróżniają się większą wiarą w teorie spiskowe niż ludzie, których poglądy są umiarkowane. Do tego dochodzi jednak większa popularność teorii spiskowych na prawicy niż na lewicy" - podsumowuje w rozmowie z Nauką w Polsce współautor badań psycholog dr hab. Michał Bilewicz, profesor Uniwersytetu Warszawskiego.
Zobacz również:

Na to nakłada się kolejny zaobserwowany w badaniach tych efekt: w teorie spiskowe wierzą częściej osoby popierające opozycję, niż te, które popierają partię u władzy.
"Badania te potwierdzają więc hipotezę, że osoby, które nie mają poczucia kontroli nad swoim życiem i polityką, są bardziej skłonne wierzyć w teorie spiskowe" - komentuje naukowiec.
DLACZEGO TEORIE SPISKOWE PADAJĄ NA PODATNY GRUNT W OPOZYCJI
Michał Bilewicz zauważa, że partie popierane przez osoby o skrajnych poglądach zwykle nie dochodzą do władzy. Są więc zawsze w opozycji. "Jeśli ktoś popiera np. Konfederację albo Komunistyczną Partię Polski, nie ma dużych szans, że jego reprezentanci będą rządzili" - komentuje. W jego ocenie osoby, które nie mają wpływu na politykę, bardziej są skłonne twierdzić, że ich brak władzy wynika nie z przyczyn takich, jak zasady demokracji, ale z zakulisowych układów.
Do tego, jak tłumaczy psycholog, dochodzić może inny efekt: zmienność w czasie wiary w teorie spiskowe. Bo - jak opowiada - z innych badań już wiadomo, iż nie jest tak, że skłonność do wiary w teorie spiskowe jest wrodzona i niezmienna u danej osoby. Po części wiara ta jest efektem sytuacji, w której ktoś się znalazł. I tak kiedy w ciągu życia wzrasta poczucie sprawstwa, kontroli, to gotowość do wiary w teorie spiskowe spada.
"Na polskim przykładzie: można zakładać, że kiedy PiS był w opozycji, jego zwolennicy byli bardziej skłonni popierać teorie spiskowe, niż teraz. A z kolei teraz zwolennicy PO są bardziej skłonni wierzyć w teorie spiskowe niż wtedy, kiedy ich partia była u władzy. Nie jesteśmy tu wyjątkiem. Podobną zależność widać w wielu państwach" - tłumaczy.
SPISKI NA PRAWICY I SPISKI NA LEWICY
Dodaje, że prawicowe i lewicowe teorie spiskowe zwykle różnią się od siebie. I tak np. w Polsce prawicową teorią spiskową jest m.in. to, że za katastrofą smoleńską kryje się tajny układ, np. Rosji i Donalda Tuska. Natomiast opozycyjną teorią spiskową jest np. to, że za działaniami dawnego ministra obrony narodowej Antoniego Macierewicza kryją się interesy rosyjskie i agentura Rosji.
"Okazuje się że ludzie, którzy mają gotowość do wiary w teorie spiskowe, będą chętnie łapać tego typu wyjaśnienia rzeczywistości, bliższe ich politycznej orientacji" - komentuje psycholog.
I dodaje: "Jeśli jednak brak kontroli przyczynia się do wiary w teorie spiskowe - to wydawałoby się, że ta wiara powinna przywracać poczucie kontroli, zmniejszać lęk. Ale wcale tak nie jest. Teorie spiskowe nie dają tego, co obiecują. Wiara w teorię spiskową wcale nie przywraca poczucia kontroli, nie zmniejsza poczucia zagrożenia czy lęku".
POLSKA NA TLE INNYCH PAŃSTW
Michał Bilewicz podsumowuje, że Polska należy do państw, w których mentalność spiskowa jest dość powszechna. Nie jesteśmy jednak w ścisłej czołówce takich państw (wyprzedza nas choćby Izrael).
Podsumowując prowadzone przez siebie w Polsce badania prof. Bilewicz zaznacza, że najpopularniejszymi w naszym kraju teoriami spiskowymi są akurat teorie niezwiązane z poglądami politycznymi - np. ta dotycząca GMO. Ze stwierdzeniem "Lepiej unikać żywności genetycznie modyfikowanej, bo jej konsekwencje dla zdrowia człowieka nie są podawane do wiedzy publicznej" zgodziło się aż 65 proc. badanych. Natomiast teorię dotyczącą powiązań Antoniego Macierewicza z Rosją wspierało z kolei 38 proc. respondentów, a tę o katastrofie smoleńskiej - ok. 30 proc. osób.
PANDEMIA A SPISEK
Pytany o czasy pandemii Michał Bilewicz streszcza, że gotowość do wiary w teorie spiskowe wcale w ostatnich 2 latach nie wzrosła.
"Raczej osoby, które już miały skłonność do wiary w teorie spiskowe, chętniej o tych teoriach opowiadały innym, a teorie te w większym stopniu zaczęły wpływać na zachowania tych osób. Jednak w trakcie epidemii nie zwiększył się odsetek osób wierzących w teorie spiskowe, choćby te dotyczące pochodzenia koronawirusa" - podsumowuje prowadzone w Polsce badania na ten temat.
ODPORNI NA ARGUMENTY
Czy gotowość do wiary w teorie spiskowe jest w społeczeństwie niekorzystna? Prof. Bilewicz zaznacza, że są teorie spiskowe, które przyczyniają się do wzrostu uprzedzeń. To choćby teorie dotyczące rzekomej władzy, jaką Żydzi mieliby dzierżyć nad światem. Bardzo trudno wyrugować je poprzez jakiekolwiek interwencje - mówi.
Opowiada, że aby zbadać ten efekt wśród polskich nastolatków, prowadzono zajęcia i spotkania z młodzieżą z Izraela czy z diaspory żydowskiej. Choć u wielu osób po takich spotkaniach wzrastała sympatia do Żydów i zanikały stereotypy, to akurat osoby wierzące w światowy spisek Żydów dalej w niego wierzyły.
"Wiara w teorie spiskowe pozostaje często odporna na argumentację logiczną. W zagranicznych badaniach wyszło, że ta sama osoba może wierzyć w dwie sprzeczne ze sobą teorie spiskowe. Na przykład, że księżna Diana zginęła w zamachu i że księżna Diana przeżyła wypadek" - opisuje psycholog.
WIARA W SPISEK A WIARA W FAKE NEWSY
Nie jest jednak tak - zastrzega prof. Bilewicz - w teorie spiskowe wierzą osoby mniej inteligentne. Są to jednak osoby o wyjątkowo daleko posuniętym sceptycyzmie. Sceptycyzm sam w sobie nie jest zaś negatywną cechą: on chroni nas przed byciem oszukanym.
"Zwróćmy uwagę: po jednej stronie jest więc kompletne zwątpienie w źródła informacji i wiara w spisek, a po drugiej - całkowita łatwowierność i podatność na fake newsy. W centrum jest zaś rodzaj zdrowego sceptycyzmu, który zakłada pewne krytyczne spojrzenie na źródła informacji o świecie, ale i pewną dozę ufności wobec sprawdzonych źródeł" - podsumowuje prof. Bilewicz.
(Źródło: naukawpolsce.pap.pl)
Może Cię zaciekawić
Dynamiczne ceny w e-commerce – jak dostosować strategię cenową w czasie rzeczywistym?
Czym jest dynamiczne ustalanie cen? Dynamiczne ustalanie cen zwane dynamic pricingiem to nic innego jak dostosowywanie zmian w zależności od czynni...
Czytaj więcejMa być łatwiejszy dojazd do Krakowa - umowa na budowę węzła w Wieliczce
Dyrektor krakowskiego oddziału Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad Maciej Ostrowski poinformował podczas wtorkowego briefingu, że umowa...
Czytaj więcejTraktat o zakazie min przeciwpiechotnych - wycofanie się Polski
MON opublikowało we wtorek wspólne oświadczenie ministrów obrony trzech krajów bałtyckich i Polski, w którym podkreślono, że w świetle znacz...
Czytaj więcejRozbita szajka narkotykowa. Wśród zatrzymanych funkcjonariusz więzienny
Skomplikowany system przemytu narkotyków do więzienia Jak ustalili śledczy, narkotyki trafiały do więzienia na kilka sposobów: przez osoby...
Czytaj więcejSport
Trzech zawodników z naszego regionu w kadrze Małopolski
W kadrze województwa znalazł się m.in. Grzegorz Groń, Bartłomiej Kałużny, Błażej Kochański Powołani zawodnicy: Wisła Kraków: Filip ...
Czytaj więcejWybory w AKS Ujanowice
Na spotkaniu podsumowano trzyletnią kadencję poprzedniego zarządu, rozmawiano na temat przyszłych planów oraz dokonano wyboru Zarządu na kolej...
Czytaj więcejPodsumowanie 22 kolejki IV ligi. Niespodzianka w wykonaniu Limanovii. Trudna sytuacja Sokoła Słopnice
Spotkanie zostało rozegrane na sztucznej murawie, bo padający śnieg uniemożliwił przygotowanie płyty naturalnej. Niestety Sokół Sło...
Czytaj więcejRozstrzygnięcia w Limanovia Oldboy Winter Cup
W stawce 27 drużyn (wcześniej wycofały się Westovia Tarnów, Iva Iwakowa a w ostatniej chwili Pasmo Łososińskie) najlepszą ekipą spośród trz...
Czytaj więcejPozostałe
Temperatura może w najbliższych miesiącach przekraczać normę
Prof. Chojnicki zwrócił uwagę, że przy globalnym wzroście temperatur widoczny jest także wzrost wartości temperatury obliczanej na podstawie tz...
Czytaj więcejBadanie: wilków w Europie nadal przybywa
"Populacja wilków (Canis lupus) w Europie odnawia się. Jest to sukces programów ich ochrony w tej części świata, gdzie duża część krajobrazu...
Czytaj więcejDietetyczka: w tłusty czwartek lepiej kupić pączki w piekarni niż w markecie
Jak zaznaczyła dietetyczka, tłusty czwartek nie musi oznaczać żywieniowego szaleństwa. Kluczowe jest nie tylko to, co jemy, ale także jak i ile ...
Czytaj więcejKs. Koprianiuk: świętowanie walentynek jest w dzisiejszych czasach wręcz pożądane
W tym roku Walentynki przypadają w piątek, który w Kościele katolickim jest dniem pamiątki męki i śmierci Jezusa na krzyżu. Zgodnie z decyzją...
Czytaj więcej- Dynamiczne ceny w e-commerce – jak dostosować strategię cenową w czasie rzeczywistym?
- Ma być łatwiejszy dojazd do Krakowa - umowa na budowę węzła w Wieliczce
- Traktat o zakazie min przeciwpiechotnych - wycofanie się Polski
- Rozbita szajka narkotykowa. Wśród zatrzymanych funkcjonariusz więzienny
- Usługi logistyczne dla sklepów internetowych