Święto Chanuka - co to jest? Pochodzenie, tradycje i znaczenie

Chanuka, znana również jako Święto Świateł, to wyjątkowe radosne i rodzinne święto w tradycji żydowskiej, obchodzone przez osiem dni. Ma swoje korzenie w historii powstania Machabeuszów z II wieku p.n.e. To powstanie było odpowiedzią na próby narzucenia Żydom religijnych praktyk przez greckich władzców Syrii. Centralnym punktem święta jest ponowne poświęcenie Świątyni Jerozolimskiej, które miało miejsce po zwycięstwie powstańców.

Chanuka - święto świateł - co to jest?

Chanuka to ośmiodniowe święto określane współcześnie jako Hag ha-Urim (hebr. święto świateł), które powstało na bazie wydarzeń historycznych opisanych w Księgach Machabejskich. W kalendarzu żydowskim święto rozpoczyna się 25 kislew, a kończy 2 tewet, i wypada przeważnie w grudniu. W 2023 roku Chanuka rozpoczyna się wieczorem 7 grudnia, kończy wieczorem 15 grudnia.

Chanuka to święto historyczne, które nie pochodzi wprost z Tory. Dlatego wszystkie świąteczne dni są zwykłymi dniami roboczymi. Najważniejszym elementem obchodów Chanuki jest codzienne zapalanie świateł – jednego pierwszego dnia, dwóch – drugiego itd. aż do ósmego dnia, kiedy zapala się osiem świateł. Światła palą się w charakterystycznym, dziewięcioramiennym świeczniku zwanym chanukiją lub menorą chanukową.

Celem zapalania świateł w kolejne wieczory jest rozgłaszanie chanukowego cudu (aram. pirsuma danisa). Cud ten miał zdarzyć się w starożytnej Judei w II w. p.n.e. w czasie, kiedy trwała wojna o wolność religijną między żydowskimi powstańcami – Machabeuszami, a okupującą kraj armią króla syryjskiego Antiocha IV, który usiłował przemocą hellenizować Żydów. Kiedy Machabeusze odzyskali świątynię jerozolimską i wznowili w niej rytuał zapalania menory, posłużyło im do tego odnalezione małe naczynie z oliwą wystarczającą zwykle jeden dzień. Tymczasem menora paliła się aż przez osiem dni.

Tradycje Chanuki

Zapalanie Świec na Menorze

Najbardziej rozpoznawalną tradycją Chanuki jest zapalanie świec na menorze, specjalnym ośmioramiennym świeczniku. Każdego wieczoru święta dodaje się jedną świecę, aż do osiągnięcia pełnego ośmiu świateł w ostatnim dniu. Menora to symbol nadziei i triumfu światła nad ciemnością.

Gry i Prezenty

Gra w dreidel jest popularną rozrywką w trakcie Chanuki. Dreidel, z hebrajskimi literami na każdej ze stron, przypomina o cudzie, który miał miejsce. W niektórych kulturach żydowskich przyjęło się również tradycję obdarowywania się prezentami w czasie święta.

Specjalne Potrawy

Charakterystyczne dla Chanuki są potrawy smażone w oleju, jak latkes (placki ziemniaczane) i sufganiyot (pączki). Smażenie w oleju ma przypominać o cudzie z oliwą, który miał miejsce w Świątyni. 

Znaczenie Chanuki

Chanuka to nie tylko czas radości i świętowania, ale także okazja do refleksji nad ważnymi wartościami, takimi jak wolność religijna, duchowa odporność i znaczenie tradycji.

Historia Powstania Machabeuszów

Powstanie Machabeuszów było reakcją na represje religijne i kulturowe. Historia ta jest przypomnieniem o walce o wolność i samostanowienie, co jest ważnym przesłaniem dla wielu społeczności na przestrzeni wieków.

Chanuka w Polsce

W Polsce, gdzie żydowska społeczność ma długą i bogatą historię, Chanuka jest obchodzona na wiele sposobów, od tradycyjnych uroczystości w synagogach po nowoczesne wydarzenia kulturalne, łącząc w sobie elementy historyczne i współczesne.