RPO o naruszeniach praw ks. Olszewskiego. Nie stwierdzono tortur podczas zatrzymania i aresztu, ale...

Postępowanie Rzecznika Praw Obywatelskich wykazało szereg naruszeń praw ks. Michała Olszewskiego w trakcie zatrzymania, przebywania w areszcie oraz realizacji czynności procesowych. Mimo to nie stwierdzono tortur w rozumieniu prawa międzynarodowego.

Rzecznik Praw Obywatelskich przeprowadził postępowanie dotyczące traktowania ks. Michała Olszewskiego przez funkcjonariuszy Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Policji oraz Służby Więziennej. Badanie objęło zatrzymanie, przewożenie, pobyt w areszcie oraz realizację czynności procesowych. Choć nie stwierdzono tortur, wykazano liczne przypadki niehumanitarnego traktowania i naruszeń praw osadzonego.

Wśród najpoważniejszych uchybień znalazło się długotrwałe, 15-godzinne prowadzenie czynności procesowych przez ABW bez zapewnienia przerw na odpoczynek i posiłek, a także stosowanie kajdanek przez cały czas, nawet w pomieszczeniach zabezpieczonych. Podczas pobytu w Areszcie Śledczym w Warszawie-Służewcu stosowano dodatkowe obostrzenia, w tym zakładanie kajdanek przy każdym wyjściu z celi, mimo braku podstaw wskazujących na zagrożenie.

Rzecznik odnotował także inne naruszenia, takie jak brak osłonięcia kącika sanitarnego w celi, niezrealizowanie zalecenia regularnych kontroli lekarskich, niewłaściwe prowadzenie dokumentacji oraz brak podstawowego wyposażenia w celi przejściowej, np. czajnika elektrycznego.

W Małopolsce w 2024 r. o ponad 25 proc. więcej turystów niż rok wcześniej Były policjant oskarżony o molestowanie 10-latki stanie przed sądem

Postępowanie wykazało również niezgodne z zasadami stosowanie kajdanek na ręce i nogi podczas konwojowania ks. Michała O., co naruszało zasady minimalizacji dolegliwości i proporcjonalności.

Jednocześnie nie potwierdzono części zarzutów, takich jak uniemożliwienie kontaktu z obrońcą czy brak posiłków w pomieszczeniach dla osób zatrzymanych. W niektórych przypadkach weryfikacja była niemożliwa z powodu braku zapisów monitoringu, co wynikało z upływu okresu ich przechowywania.

Rzecznik Praw Obywatelskich zapowiedział skierowanie wniosków do właściwych organów, mających na celu wprowadzenie zmian, które zapobiegną podobnym naruszeniom w przyszłości. Wystąpienia będą dotyczyć m.in. zapewnienia humanitarnych przerw podczas długotrwałych czynności procesowych, dostępu do posiłków oraz stosowania proporcjonalnych środków przymusu bezpośredniego.

Trwa również analiza zarzutu naruszenia tajemnicy obrończej przez próbę przesłuchania adwokata ks. Michała O., Krzysztofa Wąsowskiego, w charakterze świadka.

Poniżej pełne ustalenia z komunikatu opublikowanego przez Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich:

Rzecznik Praw Obywatelskich zbadał sprawę w oparciu o wszystkie dostępne i możliwe do pozyskania dokumenty i informacje. Nie mógł się oprzeć na materiale z nagrań monitoringu, ponieważ w chwili pojawienia się informacji medialnych i podjęcia sprawy przez Rzecznika minął już przewidziany przepisami okres ich przechowywania. O zabezpieczenie nagrań mogli w odpowiednim czasie wystąpić obrońcy zatrzymanego, jednak tego nie uczynili i w konsekwencji nagrania zostały trwale usunięte.

Czynności przeprowadzone w toku badania sprawy nie dały podstaw do uznania, że ks. Michał O. był poddany torturom w rozumieniu przyjętym w Konstytucji RP i na gruncie prawa międzynarodowego. Wykazały natomiast, że doszło do niehumanitarnego traktowania oraz innych naruszeń praw i wolności:

1. ustalenia potwierdziły zasadność zarzutu długotrwałego prowadzenia przez funkcjonariuszy ABW czynności procesowych z udziałem ks. Michała O. – nieprzerwanie przez 15 godzin, bez zapewnienia mu w tym czasie możliwości odpoczynku, bez zapewnienia posiłku, przy nieprzerwanym stosowaniu kajdanek, nawet w czasie przebywania w pomieszczeniach bezpiecznych, zapewniających ochronę i pod nadzorem funkcjonariuszy Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego; natężenie opresyjnych warunków uprawnia do stwierdzenia, że w tym zakresie doszło do niehumanitarnego traktowania tymczasowo aresztowanego;

2. za zasadny uznano zarzut nadmiernego stosowania prewencyjnie w Areszcie Śledczym w Warszawie-Służewcu środków przymusu bezpośredniego przez wprowadzenie dodatkowych obostrzeń, polegających na stosowaniu kajdanek zakładanych na ręce przy każdym opuszczeniu celi mieszkalnej i innych pomieszczeń (np. świetlicy) – gdy w stosunku do ogółu tymczasowo aresztowanych nie stosowano kajdanek na czas doprowadzania na spacer, do świetlicy i do łaźni; do stosowania tego rodzaju obostrzeń brak było podstaw, ponieważ żadne okoliczności nie wskazywały, aby ks. Michał O. swoją postawą lub zachowaniem stwarzał większe zagrożenie dla bezpieczeństwa jednostki i funkcjonariuszy Służby Więziennej niż inni tymczasowo aresztowani;

3. ustalenia potwierdziły zasadność zarzutu stosowania nadmiernych i nieuzasadnionych środków przymusu bezpośredniego przez funkcjonariuszy Policji podczas konwojowania ks. Michała O. na czynności procesowe, kiedy oprócz kajdanek zakładanych na ręce użyto kajdanek zakładanych na nogi; zastosowanie tego środka było niezgodne z zasadami niezbędności, minimalizacji dolegliwości i proporcjonalności do stopnia zagrożenia;

4. stwierdzono naruszenie prawa do niekrępującego korzystania z urządzeń sanitarnych w celi mieszkalnej przez umieszczenie ks. Michała O. w celi mieszkalnej, w której kącik sanitarny nie był osłonięty w sposób uniemożliwiający zobaczenie osadzonego podczas czynności wymagających intymności przez osoby wchodzące do celi;

5. stwierdzono naruszenie w postaci niezrealizowania zalecenia o kontroli lekarskiej osadzonego raz w miesiącu, sformułowanego w związku z objęciem osadzonego szczególną ochroną;

6. stwierdzono naruszenie w postaci uchybień w zakresie prowadzenia dokumentacji (dot. braku dostatecznego uzasadnienia wydanych decyzji, zawarcia w tych decyzjach niejasnych, nieprecyzyjnych sformułowań, przywołania nieaktualnej podstawy prawnej);

7. stwierdzono naruszenie w postaci niewyposażenia celi przejściowej, w której przebywał tymczasowo aresztowany, w czajnik elektryczny;

8. stwierdzono naruszenie w postaci długiego oczekiwania tymczasowo aresztowanego na przyznanie wyżywienia dietetycznego.

W oparciu o materiały zgromadzone w toku przeprowadzonych czynności nie potwierdzono zasadności zarzutów:

1. nieumożliwienia zatrzymanemu kontaktu z obrońcą bezpośrednio po zatrzymaniu;

2. opóźnienia w umożliwieniu obrońcy dostępu do akt postępowania;

3. opóźnienia w wyrażeniu zgody na widzenie obrońcy z tymczasowo aresztowanym;

4. niedopuszczania obrońców do czynności postępowania;

5. nierozpoznania wniosku obrońcy o wyłączenie prokuratorów prowadzących śledztwo;

6. niepoinformowania o prawach i obowiązkach osoby umieszczonej w PdOZ;

7. niezapewnienia posiłków podczas pobytu w PdOZ;

8. nieuzasadnionego objęcia w Areszcie Śledczym w Warszawie-Służewcu szczególną ochroną w warunkach zwiększonej izolacji i zabezpieczenia;

9. nieuzasadnionego objęcia monitoringiem zachowania w celi mieszkalnej;

10. zakłócania podczas pobytu w Areszcie wypoczynku nocnego.

W odniesieniu do części zarzutów weryfikacja okazała się niemożliwa, głównie z uwagi na brak zapisów monitoringu. Były to zarzuty:

1. nieuzasadnionego wystawienia na widok publiczny podczas konwojowania przez funkcjonariuszy ABW;

2. niewydania w PdOZ kompletu przedmiotów na porę nocną;

3. wydania w PdOZ wody w używanej butelce;

4. odmowy doprowadzenia do toalety w PdOZ;

5. nieumożliwienia skorzystania z kąpieli podczas pobytu w PdOZ;

6. sposobu dokonywania w PdOZ sprawdzenia prewencyjnego;

7. złego stanu celi przejściowej w Areszcie Śledczym w Warszawie-Służewcu;

8. niezapewnienia posiłku w dniu przyjęcia do Aresztu.