Opowiedzieli o zbrodniach na lokalnej społeczności żydowskiej

​O zagładzie Żydów w Generalnym Gubernatorstwie oraz o zbrodniach niemieckich na ludności żydowskiej Limanowszczyzny opowiedzieli w czwartek w Gminnej Bibliotece Publicznej w Starej Wsi Artur Franczak i dr Łukasz Połomski.

Duże zainteresowanie wzbudził czwartkowy wykład w Gminnej Bibliotece Publicznej w Starej Wsi, na temat Zagłady Żydów w Generalnym Gubernatorstwie oraz Zbrodniach niemieckich na ludności żydowskiej Limanowszczyzny w okresie II wojny światowej. Prelegentami był Artur Franczak i dr Łukasz Połomski.

Na spotkanie przybyli: wójt gminy Jan Skrzekut, prof. dr hab. Marian Bukowiec, Adam Dudek prezes banku Spółdzielczego w Limanowej, Stanisław Ociepka, redaktor Echa Limanowskiego, Stanisław Rząsa, emerytowany nauczyciel i wieloletni dyrektor szkoły w Dobrej, Maria Trzupek Instruktor Powiatowej Biblioteki w Limanowej oraz mieszkańcy Limanowszczyzny.

Zebranych powitał dyrektor Jacenty Musiał. - Historyczna świadomość jest podwaliną teraźniejszości i budulcem przyszłości. To dzięki świadomości i pamięci historycznej kształtują się narody i ich tożsamość. Historia według Cycerona jest „mistrzynią życia”. Powinna być uprawiana bezstronnie, bez uprzedzeń, uczciwie i obiektywnie, ukazując przeszłość w sposób niezafałszowany i odsłaniający istotne cechy tego, co minęło – gdyż ma służyć prawdzie – podkreślił.

Nocne działania drogówki - 78 kontroli i 65 wykroczeń Gmina na Sądecczyźnie ma wójta z powiatu limanowskiego

Następnie głos zabrał Artur Franczak, który przybliżył zgromadzonym niełatwy temat Zagłady Żydów w Generalnym Gubernatorstwie. Zagłada Żydów rozpoczęła się, 30 stycznia 1933, kiedy Adolf Hitler zostaje kanclerzem Niemiec. Od tego momentu działania w celu wyeliminowania Żydów ze społeczeństwa niemieckiego zostają wpisane w oficjalną politykę państwa. Alienacja Żydów odbywa się na wiele sposobów, główną metodą jest izolowanie Żydów od reszty społeczeństwa przez marginalizację i bojkot.

- Głównym celem polityki nazistów pomiędzy rokiem 1933 a 1939 było takie utrudnianie życia Żydom, aby wyemigrowali z Niemiec. Dojście Hitlera do władzy wyzwoliło bezprecedensową falę przemocy głównie ze strony niszczycielskich oddziałów S.A. Artur Franczak wspomniał też o największej zbrodni, jaką był mord na 400 sądeckich Żydach zastrzelonych 29 kwietnia 1942 roku na terenie sądeckiego kirkutu, których Heinrich Hamann, szef gestapo w Nowym Sączu, rozkazał rozstrzelać, oskarżając ich o przynależność do organizacji lewicowych – mówił prelegent.

Następnie głos zabrał dr Łukasz Połomski, który szczegółowo omówił zbrodnie niemieckie na ludności żydowskiej Limanowszczyzny w okresie II wojny światowej. W 1942 r. rozpoczęła się szeroko zakrojona akcja likwidacji społeczności żydowskiej Limanowej. Wzmagał się niemiecki terror w stosunku do Żydów uwięzionych w getcie. Kulminacyjnym punktem tych wydarzeń były wydarzenia z 18 sierpnia, podczas których w Starej Wsi Niemcy zgładzili kilkuset Żydów. Wydarzenia te są ciągle żywe w pamięci starszych mieszkańców, które dr Połomski nagrywa, by ocalić od zapomnienia.

Podsumowując spotkanie wójt Limanowej, zaznaczył, iż pocieszeniem, w tej jakże trudnej historii, są posadzone drzewa w całym Jad Waszem upamiętniające Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata – nie-Żydów, którzy ratowali Żydów w czasie Holocaustu, niejednokrotnie ryzykując własne życie. Obecnie, ze względu na brak miejsca, ich nazwiska umieszczane są na specjalnej ścianie pamiątkowej.

Na zakończenie dyrektor przywołał słowa byłego więźnia Mariana Turskiego, które wypowiedział 27 stycznia 2020 roku w Oświęcimiu, podczas obchodów 75. rocznicy wyzwolenia obozu Auschwitz-Birkenau. Mówił wtedy: „Nie bądźcie obojętni, jeżeli widzicie kłamstwa historyczne. Nie bądźcie obojętni, kiedy widzicie, że przeszłość jest naciągana na poczet aktualnej polityki. Jak dodawał, obojętność może doprowadzić nagle do tego, że "na was, na waszych potomków, ,,jakiś Auschwitz” nagle spadnie z nieba".

Długo trwała jeszcze dyskusja. Słuchacze dopytywali i dzielili się wspomnieniami na temat Żydów z Limanowszczyzny. Spotkaniu towarzyszyła wystawa prac powarsztatowych z 2022 roku pt.: „Warsztaty kaligrafii hebrajskiej – Niebiańskie Rzemiosło”, które przeprowadzało Muzeum Regionalne Ziemi Limanowskiej w Limanowej. Podziękowania należą się również Pani Liliannie Król, która użyczyła hebrajskich rekwizytów.

***

Artur Franczak – mgr historii. Studia UJ, studia podyplomowe „Zarządzanie oświatą” WSBiP w Ostrowcu Świętokrzyskim i „Totalitaryzm, Nazizm, Holokaust” UP w Krakowie, Bezpieczeństwo Informacji w Administracji i Biznesie UJ w Krakowie. W latach 2011–2019 dyrektor Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Nowym Sączu. Obecnie pracownik Sądeckiej Biblioteki Publicznej. Autor i współautor licznych artykułów z dziejów Zagłady sądeckich Żydów, współtwórca licznych konferencji edukacyjnych, naukowych. Realizator publikacji naukowej skierowanej do nauczycieli historii – „Ciemności kryją ziemie” wydanej w 2019 r. Edukator, przewodnik po miejscach pamięci w Nowym Sączu. Prezes Stowarzyszenia Profesjonalnego Samorządu, Wiceprezes Sądeckiego Sztetla.

Dr Łukasz Połomski - historyk, nauczyciel, publicysta oraz popularyzator historii. Absolwent Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie, magister (2006 r.) i doktor (2017 r.). Twórca i dyrektor programu historycznego Sądecki Sztetl, działającego w ramach Fundacji Nomina Rosae, poświęconego wieloetnicznej historii ziemi sądeckiej. Autor kilkudziesięciu publikacji naukowych i popularnonaukowych na temat dziejów Sądecczyzny i mniejszości narodowych, współautor licznych wystaw, konferencji i wydarzeń kulturalnych. Współtwórca i jeden z redaktorów kwartalnika Sądeczanin Historia. Specjalizuje się w dziejach Nowego Sącza przełomu XIX i XX wieku oraz historii żydów sądeckich. Jest autorem książki „Między zacofaniem a nowoczesnością. Społeczeństwo Nowego Sącza w latach 1867-1939” opartej na pracy doktorskiej, napisanej na Uniwersytecie Pedagogicznym w Krakowie. Książkę tę zadedykował Sądeczanom w setną rocznicę odzyskania niepodległości.