92 lata temu zmarł "piewca Gorców i Podhala"
Dzisiaj mijają 92 lata od śmierci jednego z najbardziej znanych pisarzy okresu Młodej Polski, Władysława Orkana (ur. 1875) z Poręby Wielkiej. Miejsce zamieszkania, ziemia zagórzańska, Gorce, to wszystko miało ogromny wpływ na jego twórczość (dramaty, wiersze, powieści i nowele). Życie prywatne znanego pisarza miało dramatyczne momenty.
Mieszkańcy Poręby Wielkiej i okolic do dzisiaj chętnie wspominają i opowiadają o ulubionych miejscach Władysław Orkana w rodzinnej miejscowości. Naprawdę nazywał się Franciszek Ksawery Smaciarz (Szmaciarz), a od 1898 roku nosił nazwisko Smreczyński (zmienił nazwisko wraz z matką i rodzeństwem). Ukończył szkołę elementarną przy klasztorze Cystersów w Szczyrzycu, potem uczęszczał do krakowskiego Gimnazjum. Według źródeł jego matka raz miesiącu przynosiła mu do Krakowa jedzenie. Nastroje niepodległościowe miały również duży wpływ na przyszłego pisarza. Ze względu na swój buntowniczy charakter przyjął pseudonim Orkan. Wkrótce pojawiły się spore kłopoty z nauką, nigdy nie przystąpił do egzaminu maturalnego.
Po niepowodzeniach związanych z rozpoczęciem pracy zawodowej wrócił w rodzinne strony. Poślubił Marię Zwierzyńską, która pracowała na poczcie w Niedźwiedziu. Za honorarium swoich kolejnych dzieł pisarskich rozpoczął budowę domu w Porębie Wielkiej. Wkrótce Władysław Orkan musiał się zmierzyć z rodzinną tragedią: śmiercią żony. Wówczas ich jedyna córka, Zosia miała zaledwie trzy lata. Drugą żoną pisarza została Bronisława Folejewska. W czasie I wojny światowej Orkan służył w Legionach Polskich.
W okresie międzywojennym rozwijał swoją literacką twórczość, zyskując dużą popularność. Zmarł 14 maja 1930 roku, gdy przybył do Krakowa odwiedzić przebywającą w szpitalu swoją ukochaną córkę Zosię (zmarła dwa tygodnie później, nie dowiedziała się o śmierci ojca). Władysław Orkan został pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie. Kilka miesięcy później trumna z jego ciałem została przewieziona do Zakopanego (pociąg zatrzymywał się na każdej stacji, całe Podhale opłakiwało pisarza). Spoczywa na Cmentarzu Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku.
W Porębie Wielkiej miejsc przypominających o Władysławie Orkanie jest sporo. Jednym z nich jest Pustka, wzgórze nad Orkanówką (zabytkowy dom pisarza). Władysław Orkan często wychodził na wzgórze i podziwiając wspaniały krajobraz, szukał natchnienia. Lubił również polanę Łąki, znajdującą się przy drodze na Turbacz, na zielonym szlaku. W młodości Orkan pasał tam owce. Grób Marii Zwierzyńskiej i Zosi znajduje się na cmentarzu w Niedźwiedziu. W Porębie Wielkiej znajduje się dom Władysława Orkana tzw. Orkanówka. Co roku to miejsce odwiedza kilka tysięcy turystów. W latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku szacuje się, było ich nawet ok. 6 tysięcy. Orkan rozpoczął budowę domu w 1903 r., po otrzymaniu honorarium za książkę „W Roztokach”. Muzeum Biograficzne Władysława Orkana w Porębie Wielkiej w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku zostało sprzedane przez rodzinę Folejewskich (własność przejęta jako spadek po Bronisławie Folejewskiej, drugiej żony pisarza). Dom stał się filią Rabczańskiego Muzeum im. Władysława Orkana. Ze względu na brak funduszy posiadłość pisarza została tak bardzo zaniedbana, że w 1999 roku na pół roku została zamknięta dla turystów. Koło domu rosną drzewa zasadzone przez Władysława Orkana. Dopiero w listopadzie 2004 roku odkąd opiekę nad Orkanówką przejął Urząd Gminy w Niedźwiedziu, sytuacja się znacznie polepszyła.
Od kilkunastu lat w ostatnią sobotę maja organizowana jest tutaj spotkanie tzw. Majówka na Orkanówce. Przy kapliczce (ufundowanej przez Katarzynę Smreczyńską, matkę pisarza) zbierają się mieszkańcy i zaproszeni goście. Po nabożeństwie majowym, odbywają się występy kulturalne.
Władysław Orkan – ur. 27 listopada 1875 w Porębie Wielkiej. Pochodził z biednej rodziny. Naprawdę nazywał się Franciszek Szmaciarz. W wieku 23 lat zmienił nazwisko na Smreczyński. Z czasem przybrał tajemniczy pseudonim literacki Władysław Orkan. W Orkanówce zamieszkał w 1905 roku (jego rodzinny dom nie przetrwał do dzisiejszych czasów). Z pierwszą żoną Marią Zwierzyńską miał jedyną córkę Zosię. Po śmierci Marii poślubił Barbarę Folejewską. Zmarł 14 maja w 1930 roku w Krakowie, w czasie odwiedzin umierającej córki. Zosia zmarła dwa tygodnie później nie dowiedziawszy się o śmierci ojca. Władysław Orkan pochowany jest na cmentarzu w Zakopanem na Pęksowym Brzyzku. Najsłynniejsze dzieła Orkana: „Skapany Świat”, „Komornicy”, „W roztokach”, „Wesele Prometeusza”, „Pomór”.
Zdjęcie główne: archiwum ipsb.nina.gov.pl. Na pozostałych zdjęciach pogrzeb Władysława Orkana – kondukt żałobny na ulicach Krakowa, uroczystości w Nowym Targu i Zakopanem. Fot.: NAC.
Może Cię zaciekawić
Drugi dzień obrad Sejmu - oglądaj transmisję
Porządek dnia rozpocznie się o godzinie 9:00, prezentacją Ministra Spraw Zagranicznych, która dotyczyć będzie głównych zadań polskiej polityk...
Czytaj więcejGOPR'owcy pompowali, pomogli i nominują kolejnych
Czterolatek z Łodzi, Krzyś, zmaga się z dystrofią mięśniową Duchenne’a (DMD) – poważną chorobą genetyczną prowadzącą do stopniowego z...
Czytaj więcejSkoda zmiażdżyła przystanek - zobacz nagranie
Do zdarzenia doszło w niedzielę 7 kwietnia w Mordarce w gminie Limanowa. Za kierownicą Skody siedział 19-latek, który według ustaleń policji ni...
Czytaj więcej"Kino dla Pań": specjalny seans filmu o Amy Winehouse
Film przedstawi pełną pasji i dramatyzmu historię Amy Winehouse, od jej początków w tętniącym życiem londyńskim Camden, aż po szczyty świat...
Czytaj więcejSport
Puchar Polski: Limanovia przegrała z trzecioligowcem. Piękna atmosfera wróciła na trybuny.
Dzisiaj Limanovia mogła liczyć na „dwunastego zawodnika” w postaci kibiców. Otóż na dzisiejszy mecz zmobilizowali się sympatycy limanowskieg...
Czytaj więcejPodium wśród młodzików
- W zawodach brali udział zawodnicy UKS Płomień Limanowa, a zarazem uczniowie ZSP nr 4 w Limanowej Lea Ewert (przed tygodniem była na podium w mł...
Czytaj więcejKadra Małopolski postawiła na Filipa Kitę
- W rundzie jesiennej wybrańcy Mateusza Ząbczyka i Krystiana Żakowicza okazali się niepokonani i z dorobkiem 7 punktów, za zwycięstwa 5:2 zarów...
Czytaj więcejDwa brązowe medale Mistrzostw Polski
W biegu klasycznym po pięknej walce w bardzo ciężkich warunkach atmosferycznych brąz wywalczył Szymon Stypuła, a w biegu sztafetowym o brąz pos...
Czytaj więcejPozostałe
O limanowskich bohaterach z Monte Cassino
Uroczyste otwarcie wystawy odbędzie się w najbliższy czwartek (25 kwietnia) o godzinie 17:00 w Miejskiej Galerii Sztuki. Wystawa została przygo...
Czytaj więcejWzruszający wykład o rodzinie Ulmów
Prelegentem był Krzysztof Biernat - historyk, absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego, nauczyciel i wolontariusz w Międzynarodowym Centrum Edukacji ...
Czytaj więcejHeroizm błogosławionej rodziny - wykład
Wydarzenie odbędzie się jutro (17 kwietnia) o godzinie 16:30 w budynku Gminnej Biblioteki Publicznej w Starej Wsi. Wykład Krzysztofa Biernat...
Czytaj więcejHistoryczny proces o polityczne zabójstwo 38-latka z Limanowszczyzny
Proces za zbrodnię sprzed lat Okoliczności śmierci pochodzącego z Limanowszczyzny Czesława Kukuczki po raz pierwszy zostały opisane w publikacj...
Czytaj więcej
Komentarze (1)